सर्वांचा विकास, सर्वांसाठी शिक्षण, सर्वांमध्ये समता..!" -क्रांतीसूर्य महात्मा ज्योतिबा फुले

"सर्वांचा विकास, सर्वांसाठी शिक्षण, सर्वांमध्ये समता..!"

                  -क्रांतीसूर्य महात्मा ज्योतिबा फुले

आज ११ एप्रिल : महात्मा ज्योतिबा फुले यांची जयंती 

त्यानिमित्ताने त्यांच्या कार्याचा गौरव करणारा आजचा संपादीत लेख मित्रांनो आपणा सर्वांसाठी... ✍️

जन्म – ११ एप्रिल १८२७

मृत्यू – २८ नोव्हेंबर १८९०

आज महान भारतीय समाजसुधारक, शिक्षणतज्ज्ञ, स्त्री-पुरुष समतेचे प्रणेते आणि सत्यशोधक विचारधारेचे प्रेरणास्रोत महात्मा ज्योतिराव फुले यांची जयंती.

त्यांच्या कार्याचा आढावा घेणं म्हणजे केवळ त्यांच्या कर्तृत्वाची उजळणी नाही, तर आजच्या काळातही सामाजिक समतेच्या लढ्यात नवे बळ मिळवण्याचा मार्ग आहे.

महात्मा फुलेंनी १८४८ मध्ये पुण्यात भिडे वाड्यात पहिली मुलींची शाळा सुरू केली. ती एक क्रांतीकारी पायरी होती – कारण स्त्री शिक्षण म्हणजेच संस्कृती भ्रष्ट होते, असे समजले जाणाऱ्या काळात त्यांनी शिक्षणाची मशाल पेटवली आणि त्या मशालीची वाहक ठरल्या सावित्रीबाई फुले, ज्यांना त्यांनी या शाळेची जबाबदारी दिली.

त्यांनी केवळ शिक्षणाचा पुरस्कार केला नाही, तर अस्पृश्य, दलित, बहुजन, शेतकरी आणि महिलांपर्यंत शिक्षणाचा अधिकार पोहोचवून भारतीय समाजाच्या मूळ रचनेत परिवर्तन घडवण्याचा प्रयत्न केला.

१८५२ मध्ये पुण्याच्या वेताळपेठेत अस्पृश्य मुलांसाठी शाळा सुरू करणे ही त्या काळातील एक अभूतपूर्व घटना होती. समाजाच्या कडव्या विरोधातही ते आपल्या ध्येयाशी ठाम राहिले.

१८७३ मध्ये स्थापन झालेला सत्यशोधक समाज हे त्यांच्या विचारांचे मूर्त स्वरूप होते. या समाजाच्या माध्यमातून त्यांनी जातीभेद, अंधश्रद्धा, शोषण यांच्यावर घणाघात केला. पुरोहितांच्या वर्चस्वाशिवाय विवाह लावण्यास सुरुवात करून त्यांनी सामाजिक समतेचा खरा संदेश दिला.

सतीप्रथा, बालविवाह, विधवा पुनर्विवाहावरील बंधने, भ्रूणहत्या यासारख्या प्रथांना त्यांनी केवळ विरोधच केला नाही, तर ‘बालहत्या प्रतिबंधक गृह’ सुरू करून व्यावहारिक उपाययोजना केल्या.

ते केवळ सामाजिक क्रांतीचे पुरस्कर्ते नव्हते, तर मानवतेचे खरे शिल्पकार होते. त्यांनी शिक्षणाच्या माध्यमातून व्यक्ती आणि समाज दोघांचंही उन्नयन साधलं.

त्यांच्या विचारांची गूढता आणि परिणामकारकता ह्या ओळीतून स्पष्ट होते...

"विद्येविना मती गेली, मतीविना नीती गेली, 

नीतीविना गती गेली, गतीविना वित्त गेलं, 

वित्ताविना शूद्र खचले, 

इतके अनर्थ एका अविद्येने केले!"

महात्मा फुलेंना ‘महात्मा’ ही पदवी त्यांच्या समकालीन जनतेने दिली होती..हीच त्यांच्या कार्याची खरी पावती आहे..

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी त्यांना आपला गुरु मानलं,

महात्मा गांधींनी त्यांना ‘खरा महात्मा’ म्हटलं,

बहुजनांनी त्यांना ‘सामाजिक क्रांतिकारक’ म्हणून गौरवलं..

हेच त्यांच्या कार्याचं सार्वकालिक महत्व अधोरेखित करतं.

आजच्या काळात महात्मा फुलेंचा विचार म्हणजे केवळ आठवण नव्हे, तर वर्तमानाला दिशा आणि भविष्यासाठी संकल्प आहे.

त्यांच्या पावलांवर चालत, प्रत्येक विद्यार्थ्याने आणि युवकाने शिक्षणाच्या माध्यमातून समाज परिवर्तनाचा वसा घ्यावा, हीच त्यांना खरी श्रद्धांजली ठरेल.

आपल्या विचारांनी आमचं भविष्य उज्वल केलं – आम्ही त्यांच्या प्रकाशात वाटचाल करत राहू...✍️

अज्ञान, अनिष्ट रूढी परंपरा, विषमतेच्या अंधकरातून देशाला लख्ख.. प्रकाशाकडे नेणाऱ्या थोर साजसुधारक क्रांतिसूर्य महात्मा ज्योतिबा फुले यांच्या जयंती निमित्त विनम्र अभिवादन आणि त्यांच्या कार्यास सलाम..🙏🏻

धन्यवाद मित्रांनो..! लेख आवडला असेल, तर आपल्या प्रियजनांसोबत नक्कीच शेअर करा.🙏

-विचार संकलन आणि संपादन.. ✍️

-एक पुस्तकप्रेमी आणि समाजमाध्यमकार..

#विद्यार्थीमित्र प्रा.रफीक शेख 

The Spirit of Zindagi Foundation 

🎓 डॉ. ए.पी.जे.अब्दुल कलाम विद्यार्थी फाउंडेशन, परभणी.

https://www.vidhyarthimitra.com